همانطور که در خصوص اختلال سیستم ایمنی در مجال قبلی صحبت شد ، هنوز علت این اختلال برای پزشکان مشخص نیست ولی می دانیم که برخی از گونه ها و جمعیتهای مردمی و نقاط جغرافیایی بیش از سایرین مستعد ابتلا هستند و از طرفی این بیماری زنان را بیشتر از مردان گرفتار میکند.

زنان در سالهای باروری (بین 14 تا 44 سال ) بیشتر مستعد ابتلا به بیماریهای خود ایمنی هستند .ابتلا در برخی گروههای جمعیتی شایع تر می باشد . به عنوان مثال : آفریقایی  -آمریکایی ها و مردم اهل آمریکای لاتین نسبت به سفید پوست ها بیشتر درگیر بیماری لوپوس می شدند.

برخی از بیماری ها مثل MS یا لوپوس زمینه ارثی دارند البته تمام اعضای خانواده مستعد ابتلا به همان بیماری نیستند اما زمینه ارثی را دارند فقط تجلی ژن صورت نپذیرفته است و ممکن است در سالهای بعدی این بیماری بروزیابد.

به هر حال مواجهه سیستم ایمنی با جرم ها و میکروب ها و محیط وآشنایی این سیستم جهت مقابله ، مهمترین فاکتور در نحوه پاسخگویی به تنش های محیطی است که در عصر حاضر به دلیل مراقبت های حاضر بهداشتی و آگاهی والدین ، میزان در معرض قرار گرفتن کودکان به مراتب کمتر از گذشته گردیده که این مهم حتی در مواجهه با مواد بی ضرر ، می تواند پاسخ بیش از حد سیستم دفاعی را منجر گردد.

در این قسمت خصوصاً در مورد بیماری روماتیسم مفصلی و عوارض چشمی و داروئی آن صحبت خواهیم کرد .

ArthritisRheumatoid :

در این بیماری ، سیستم ایمنی به مفاصل بدن حمله ور شده و مفاصل را به عنوان عامل بیگانه می شناسد که قبلاً گفتیم این یک اشتباه در نحوه عملکرد این سیستم می باشد که خود بدن را به عوان عامل بیگانه تلقی می کند. شیوع جهانی روماتیسم مفصلی حدود یک در صد گزارش شده . زنان سیگاری و افراد دارای سابقه خانوادگی مثبت ، بیشتر مبتلا می شدند . ناتوانی در این بیماری شایع و قابل توجه است و در یک مطالعه در امریکا 35% افراد مبتلا بعد از 10 سال دچار ناتوانی در انجام کار شده بودند.

علائم بیماری :

شروع آهسته یا ناگهانی دارد . با درد ، تورم ، گرمی ، درد هنگام حرکت و محدودیت حرکت مفصل ، درد هنگام لمس و خشکی صبحگاهی در مفاصل بروز می کند. معمولاً مفاصل محیطی را به شکل متقارن در گیر می کند و التهاب به مرور زمان باعث تخریب غضروف مفاصل و سائیدگی استخوان و تغییر شکل  مفصل میشود. بیشتر مفاصل بین بندی انگشتان و مفاصل کف دست ، مچ دست ، آرنج ، پا و مچ پا در گیر می شوند و گاهی اوقات مهر های گردنی نیز درگیر می شود.

سایر علائم :

ممکن است علائمی مثل تب و ضعف و خستگی ، برآمدگی های زیر پوست (ندول) یا گره های روماتوئید نیز دیده شود و گاهی درگیری عروق و اعصاب پوست و سایر اعضاء مثل کلیه ، ریه ، طحال ، کبد و چشم و خون و … نیز دیده می شود.

تشخیص :

پزشکان روماتولوژیست از طریق آزمایش خون و بررسی وضعیت سیستم ایمنی ، عکس برداری از مفاصل پیگیری های لازم را انجام می دهند.

آسیب های چشمی :

آسیب به قرنیه ، خشکی چشم اسکلریت  (التهاب ناحیه سفیدی چشم) ، التهاب عنبیه و یووئیت و عوارض چشمی داروهای سیستمیک مورد استفاده در درمان بیماری روماتیسم. شایعترین و مهمترین علامت ، قرمزی ناحیه سفیدی چشم که بایستی جدی گرفته شود و ممکن است همان اسکلریت باشد کهتشخیص آن با مراجعه به چشم پزشک و بررسی ضایعه امکان پذیر است .قرمزی و تاری دید اشک ریزش حساسیت به نور جزء موارد همراه با این علامت می باشد. التهاب عنبیه و ناحیه یووه آ ( بخش میانی چشم بین صلبیه و شبکیه است) نیز با علائمی مثل تاری دید ، لکه های شناور در محدوده دید ( مگس پران) و چشم درد ظاهر می شود که حتماً می بایست بررسی گردد.

مهمترین مطلب در بیماری روماتیسم ، عوارض چشمی داروهای مصرفی می باشد. داروهایی که جهت درمان بیماری روماتیسم تجویز می گردند مانند گروههای کورتیکو استروئیدها مثل پردنیزلون و هیدروکسی  کلروکین ، پلاکنیل و …. عوارض چشمی ویژه و خاصی دارند که مهمترین آنها جهت آگاهی معرفی میگردد.

مهمترین عارضه داروهای کورتن در چشم ایجاد آب مروارید و آب سیاه می باشد که آب سیاه مهمتر و پر عارضه تر است . در بیماری آب سیاه یا افزایش فشار چشم ، ممکن است بیمار هیچگونه علائمی را در ابتدا متوجه نشود ؛ زیرا فیبرهای عصب بینائی درنتیجه بالا بودن فشار چشم از اطراف دچار آسیب و تخریب میگردند و این عارضه به مرور منجر به کاهش میدان بینائی بیمار در محیط گردیده ودر صورت عدم درمان منجر به نابینائی خواهد شد.

عارضه دیگر داروهای روماتیسمی در مورد داروی کلروکین است . این دارو با رسوباتی که در ناحیه مرکزی و اصلی بینائی بر جای می گذارد منجر به آسیب شبکیه می گردد که میزان شیوع آن یک نفر در 5000 بیمار است . در موارد نادر، در قرنیه رسوب ایجاد کرده که بیمار هم هیچگونه علائمی را متوجه نمیشود و فقط با معاینات چشمی مشخص خواهد شد. در این خصوص ممکن است بیمارانی که دارو مصرف می کنند هنگام نگاه کردن به نور متوجه وجود حلقه هایی در دید خود گردند.

عوارض شبکیه ای دارو کلروکین هر 6 ماه یکبار بایستی بررسی گردد . در صورت ایجاد با قطع دارو و درمان های لازم قابل برگشت خواهد بود و در صورت عدم معاینه و ایجاد رسوبات ناشی از دارو و گذشت زمان دیگر قابل درمان نخواهد بود.

توجه بیماران به قدرت دید و بررسی دید رنگ خود به صورت روزانه در پیشگیری از عوارض این دارو بسیار مهم و تاثیر گذار خواهد بود.